نام کتاب: گوشماهیهای خردشده (۱)
نویسنده: هنگامه ناهید
انتشارات: نشر روزنه
در بخشی از مقدمه‌ی کتاب «گوشماهیهای خردشده» می‌خوانیم:
«اگرچه شعر هایکو، به همت احمد شاملو و ع. پاشایی، دیر زمانی نیست که وارد ادبیات پارسی گشته و بسیار محبوب شده است؛ ولی مفهومش این نیست که ما ایرانیان از دیرباز با این‌گونه اشعار کوتاه و الهام گرفته از زندگی و طبیعت، عجین نبوده و نیستیم. دراین‌که در زبان مادری‌مان خصوصیات خاص زبان ژاپنی، مانند «مورا» وجود ندارد و هایکو هنوز دستورالعمل خاص ِ خود در زبان پارسی را دارا نیست شکی وجود ندارد؛ ولی ما مردمان ایران‌زمین در تاریخ ادبیات پر فروغ‌مان، قالب‌های شعر کوتاه و بسیار نزدیک به هایکو مانند قالب شعر نوخسروانی از عهد ساسانی در سه سطر، قالب شعر خشتی از کردهای خراسان در سه بند، قالب شعر لیکو در بر گیرنده روزمرگی و زندگی قوم بلوچ در پنج هجا و… را داشته‌ایم.
***********
شاید اکنون بتوان گفت در زبان پارسی هایکو شعری‌ست نو در قالب سپید، موج نو یا … که تا حد ممکن، مینیمال شده است و در آن به‌جای عناصر طبیعی خارجی، عناصر طبیعی کشورمان، با حس و حال وطنی موج می‌زند. در هایکوهای ایرانی، خوشبختانه هنوز قواعد دست و پا گیر هجایی که تخیل و رهایی روح و ذهن هنرمند را در بند می‌کشد وجود ندارد و فکر می‌کنم هایکوسرای ایرانی این رهایی را مدیون ترجمه شعر هایکو به زبان پارسی‌ست. ترجمه، قواعد زبانی هایکو را برای ما از میان برداشته و تنها زیبایی و لطافت و حس را برای‌مان به ارمغان آورده است.»
که البته نقدهای بسیاری بر این مقدمه خواهد رفت، از جمله نقد دقیق و قابل تأمل زیر که امروز در مورد کتاب گوشماهیهای خردشده بدستم رسید از جناب آقای «شبآهنگ»:
«در فرهنگ ایران اولین کسانی که به هایکو را معرفی کردند احمد شاملو و ع. پاشایی جزو نخستین کسانی هستند که در این باره سخن گفتند. گرچه که خیلی‌ها سعی کرده‌اند بگویند ما هم چیزهایی مثل هایکو داریم و اگر مصراع‌ها و بیت‌های ما را تکه‌تکه کنید ازش چند تا هایکو می‌توان تشکیل داد اما این حرف کاملا سطحی است و اصالتی ندارد ودرست مثل این است که بگوییم شعر نو یعنی یک صفحه نثر بنویس و از وسط پاره کن، حالا دو صفحه شعر نو داری.
چیزی که در هایکو در تمام جهان از خود نشان داده و تاثیر که گذاشته گفتن یک جور شعر مینیمال و حداقلی با سرعت تمام است که آن را می‌توان در زبان فارسی یک نوع شعر سپید بسیار کوتاه دانست. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها هم هایکو را فقط تا همین حد می‌شناسند و به کار می‌گیرند. بیشتر از این نمی‌توان پیش رفت چون پس از این مرحله باید وارد دین و آیین ژاپنی شد و آنیمست شد که هیچ آدم عاقلی برای شاعری تغییر دین نمی‌دهد آن هم دین بسیار گنگ ژاپنی که خودشان را هم اقناع نمی‌کند و دستاوردی هم نداشته است. طرفه آن که دیگران هم برای لذت بردن از حافظ و سعدی و مولوی مسلمان نشده‌اند. اما البته همین مقدار از هایکوی غیرآیینی که در باقی جهان شناخته شده و به کار گرفته شده هم تاثیرگذار بوده و محصولات بسیار زیبایی داشته است. و البته در جهان مادی امروز ما که همه چیز سرعتی شده و هر کاری را باید زود تمام کرد به حوصله بسیاری از مردم جهان نزدیک‌تر از شعر ماست.
خانم هنگامه ناهید در کتاب «گوشماهیهای خردشده» از قالب هایکو در همین حد بهداشتی بدون تغییر دین و آیین و مرام استفاده کرده‌اند و مجموعه‌ای از هایکوهایشان را در آن جمع آورده‌اند. این شعرهای آزاد و بدون وزن و سریع اولین تاثیری که هایکو می‌خواهد را می‌تواند بگذارد. مثلا اگر ایشان می‌گویند:
نرم و شکیبا
آسفالت را شکافته
گیاه رسته
باید در شما علاوه بر منطق نرمش، تاثیر پایداری همراه با صبر را بگذارد تا رسالتش را به انجام رسانیده باشد. باقی هایکوهای این کتاب هر کدام یک آن زیبا، یک لحظه گذرای تاثیر گذار، یک مفهوم جرقه آسا را بیان می‌کنند و به همان سرعت هم می‌گذرند و ناپدید می‌شوند. اگر در روحتان ذره از شکر و شیرینی آن باقی بماند شما هم شروع کرده‌اید به لذت بردن از هایکو!»
پی‌نوشت:
۱) برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد کتاب «گوشماهیهای خردشده» اینجا کلیک کنید.
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ
خیلی خیلی مبارکه
از لطف شما سپاسگزارم