معنی هنر

کتاب معنی هنر که از سال ۱۳۵۱ به همت استاد نجف دریابندری ترجمه شد و بارها به چاپ مجدد رسید، در حقیقت سلسله مقالاتی‌ست که سِر هربرت ادوارد رید برای مجله‌ی لیسنر نوشت و بعدا تمامی آن‌ها را به‌صورت یک کتاب متشر کرد، کتاب معنی هنر.

نزدیک به پنجاه سال از انتشار این کتاب در جهان می‌گذرد و هم‌چنان معنی هنر یکی از بهترین مراجع در توضیح مفاهیم اساسی هنر و تشریح جنبش‌های عمده هنری‌ست.

کتاب از سه بخش کلی تشکیل شده و توانسته مفاهیم مختلفی را در خود بگنجاند. در هر بخش هم موضوعات دارای انسجام‌اند و منظم پیش می‌روند.

در بخش یکم نویسنده تلاش می کند که مفاهیم اصلی و بنیادی در هنر را به‌درستی و به‌دور از تمام کلیشه‌هایی که خواننده در ذهن دارد، تعریف کند.

در بخش دوم نویسنده ابتدا انواع سبک‌های هنری و تاریخ هنر را توضیح می‌دهد و به بررسی سنت‌های ملی، تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها با هم می‌پردازد. اشاره ای به رابطه ی هنر با دیگر اندیشه های انسانی به خصوص دین می کند.

و در بخش سوم نویسنده به دنبال پاسخگویی به سوالاتی چون “هنرمند چه می کند؟” و “نقش هنرمند در جامعه چیست؟” از دیدگاه صاحب نظران مطرح بر می‌آید. در حقیقت هنر را از منظر هنرمند بررسی و تحلیل می‌کند.

در زیر بخشی از کتاب هنر به صورت زیر تعریف می‌شود که با هم آن را می‌خوانیم:

“شوپنهاور نخستین کسی بود که گفت همه هنرها می‌خواهند به مرحله موسیقی برسند. این گفته بارها تکرار شده و منشأ اشتباهات فراوانی بوده‌است؛ ولیکن حقیقت مهمی را بیان می‌کند. چراکه شوپنهاور کیفیات انتزاعی موسیقی را در نظر داشت. در موسیقی ـ و تقریبا فقط در موسیقی ـ هنرمند می‌تواند مستقیما با مخاطب خود طرف بشود، بی وساطت وسیله‌ای که عموما برای مقاصد دیگر هم به‌کار برده شود. معمار باید غرض خود را به زبان عمارت بیان کند، که بعضی فوائد مصرفی هم دارند؛ شاعر کلمات را به‌کار می‌برد، که در محاورات روزمره نیز به کار می‌روند؛ نقاش معمولا به زبان تصاویر جهان قابل رویت سخن می‌گوید؛ فقط آهنگ‌ساز است که به آزادی کامل می‌تواند از ضمیر خویشتن اثری پدید آورد که هدف آن چیزی جز لذت بخشیدن نیست. اما همه هنرمندان نیت‌شان لذت بخشیدن است؛ و ساده‌ترین و معمول‌ترین تعریف هنر این است که بگوییم هنر کوششی است برای آفرینش صور لذت‌بخش. این صور حس زیبایی ما را ارضاء می‌کنند، و حس زیبایی وقتی راضی می‌شود که ما نوعی وحدت و هماهنگی حاصل از روابط صوری در مدرکات حسی خود دریافت کرده باشیم.”