نما به نما

نام کتاب: نما به نما (۲ جلدی)

نویسنده: استیون دی.کاتز
مترجم: محمد گذرآبادی
انتشارات: بنیاد سینمایی فارابی

به سینما و کار در آن علاقه‌مندید؟ دوست دارید فیلم بسازید؟ تدوین برای‌تان جذاب است یا فیلم‌برداری؟ دوست دارید طراح صحنه و لباس باشید یا نورپرداز؟ کارگردان شدن هدف شماست؟ مهم نیست کدام حرفه را در سینما انتخاب می‌کنید، برای موفقیت در کارتان باید بدانید یک فیلم چطور ساخته می‌شود، تک تک عوامل فیلم چه وظیفه‌ای دارند و در روند ساخت فیلم چگونه عمل می‌کنند. برای دانستن و شناخت هر آنچه که در ساخت یک فیلم بدان نیاز است، کافی‌ست کتاب نما به نما را در دست بگیرید، بخوانید و ببینید و بیآموزید.

کتاب نما به نما بدون شک، یکی از بهترین و معتبرترین کتب آموزش کارگردانی فیلم است. کتابی که به واسطه داشتن عکس‌های زیاد و تصاویری از استوری‌بوردهای فیلم‌های مشهور تاریخ سینمای جهان، هم بسیار جذاب است و هم خیلی خوب در ذهن می‌ماند. مفاهیم فیلم‌سازی هم بسیار روان و ساده تعریف شده‌اند و مانند اکثر کتاب‌های آموزشی به‌هیچ وجه خسته‌کننده نیست و برعکس، برای دوست‌داران فیلم و فیلم‌سازی بسیار جذاب‌ست.

در زیر خلاصه‌ای از آنچه در جلد اول و دوم کتاب نما به نما گفته‌شده‌است را، می‌خوانیم.

جلد اول) کارگردانی فیلم: از تصویر ذهنی تا تصویر سینمایی

بخش اول) فرایند تجسم:

۱) تجسم: بازی‌های کودکی‌مان را به یاد آورید. یکی دزد و دیگری پلیس. مادر عروسک‌ها شدن یا سربازی در حال جنگیدن. در نقش‌های کودکی فرو می‌رفتیم و همه چیز جلون چشمان اتفاق می‌افتاد چون تجسم می‌کردیم.

۲) طراحی تولید: طراحی سبک کلی دکورها ،وسایل صحنه، لباس‌ها ، تداوم داشتن نماها و اجزای دینامیکش، بر عهده طراح تولید است.

۳) استوری‌بورد: فیلم‌ساز تجسماتش را روی کاغذ تصویر می‌کند و به ساده‌ترین زبان ایده‌هایش را به گروه تولید منتقل می‌کند.

۴) تجسم: ابزار و فنون: محدودیت استوری‌بورد عدم توانایی آن در نمایش حرکت است پس، سعی می‌کنیم به نحوی استوری‌بوردها را به حرکت درآوریم!

۵) چرخه تولید: شامل فیلم‌نامه‌نویسی، طراحی صحنه، تجزیه و تحلیل فیلم‌نامه، فیلم برداری و تمرین با بازیگران است.

بخش دوم) عناصر سبک تداومی:

۶) ساختن نماها: روابط معنایی: اندازه نماها: نماها عبارتند از: نماهای باز، متوسط و درشت. هر نما کجا کاربرد دارد؟ چه حسی را منتقل می‌کند؟

۷) تدوین: روابط زمانی: ایجاد رابطه علت و معلول در فیلم.

بخش سوم) کارگاه

۸) اجرای  اصول: اندازه نما و زاویه دوربین تعیین می‌شود.

۹) صحنه پردازی فصل های گفت‌وگو:  دو هدف عمده وجود دارد: ۱) نشان دادن روابط انسانی ۲) انتقال این روابط به مخاطب

۱۰) تنظیم صحنه‌های گفت‌وگو برای سه بازیگر: الگوهای مختلفی برای این بخش وجود دارد.

۱۱) تنظیم صحنه‌های گفت‌وگو بین چهار بازیگر و بیشتر: همان الگوها را داریم به‌علاوه فضای بیشتر برای حرکت دوربین.

۱۲) صحنه پردازی متحرک: طراحی حرکت بازیگران

۱۳) عمق قاب: تسلط یافتن بر عناصری که می‌خواهیم در قاب جا دهیم.

۱۴) زوایای دوربین: دنبال کردن سوژه با زاویه دید مناسب

۱۵) قاب‌بندی‌های محدود و آزاد: در قاب‌بندی‌های محدود همه عناصر در اختیار فیلم‌ساز است و با دقت خاص چیده می‌شوند؛ اما در قاب‌بندی آزاد همه چیز در اختیار فیلم‌ساز نیست.

۱۶) نقطه دید: نقطه دید اول شخص، سوم شخص محدود و دیدگاه دانای کل.

بخش چهارم) دوربین متحرک

۱۷) چرخش دوربین: نمای چرخشی قابلیت انطباق با شرایط مختلف را دارد.

۱۸) نمای جرثقیل: نمایی با شکوه که تجربه زیادی در زندگی روزمره از آن نداریم.

۱۹) نمای تعقیبی: نمایی برای دنبال‌کردن سوژه.

۲۰) طراحی نمای تعقیبی: ترکیب چیدن عناصر در عمق صحنه و استفاده از چیدن مرکز توجه.

۲۱) انتقال‌ها: برش، دیزالو ، وایپ، محو تصویر،‌ظهور تصویر، ظهور تصویر از سفیدی  و سفید شدن تصویر.

۲۲) قطع فیلم: نسبت‌های قاب فیلم

جلد دوم) نمای متحرک

بخش اول) فرآیند صحنه‌پردازی

۱) صحنه‌پردازی: کارگردان: کار اصلی هر کارگردان، صحنه‌پردازی‌ست.

۲) صحنه‌پردازی: مدیر تولید: هماهنگ کننده بین بودجه سرماهی‌گذاران و ایده‌های بصری کارگردان

بخش دوم) کارگاه صحنه‌پردازی

۳) طراحی حرکات پایه: توازنی که کارگردان بین صحنه‌پردازی ناتورالیستی(۱) و صحنه‌پردازی دراماتیک انجام می‌دهد.

۴)کار در فضای بسته: فضای بسته در استودیو یا فضای بسته در لوکیشن واقعی.

۵) طراحی حرکات پیشرفته در فضاهای بسته: حرکت زیاد دوربین، اضافه شدن عناصر متعدد و یا حذف تدریجی، تحرکات فیزیکی و… .

۶) صحنه‌پردازی در فضاهای باز: فراتر از تعقیب در فضای باز و گرفتن نماهای باز است. چیدمان در این‌جا هم مهم است و رعایت مقیاس‌ها هم بسیار مهم می‌شود.

۷) صحنه‌پردازی برای موضوعات متعدد: هر چه تعداد بازیگران بیشتر شود، نیاز به برنامه‌ای دقیق و روشن برای فیلم‌برداری بیش از پیش آشکار می‌شود.

بخش سوم) صحنه‌پردازی قبل از شروع فیلم‌برداری

۸) تحلیل بصری فیلم‌نامه: تحلیل داستان و رشد شخصیت‌ها توسط کارگردان و تحلیل فیلم‌نامه به منظور برنامه‌ریزی توسط مدیر تولید.

۹) طراحی دیجیتال فیلم: شناخت انواع دوربین‌های دیجیتال و نرم‌افزارهای تدوین که باعث کاهش قیمت و رفع موانع فنی در فیلم‌سازی می‌شوند.

پی‌نوشت:

۱) طبیعت‌گرایی یا ناتورالیسم گرایش و تا حدی جنبش ادبی بود که اواخر قرن نوزده تحت تأثیر نظریات داروین شکل گرفت و تا اوایل قرن بیستم امتداد یافت. این جنبش بر پایه یک رئالیسم سفت و سخت اجتماعی بنا شد و به‌دور از نمادگرایی، ایده‌آل‌گرایی و احساسات‌گرایی‌های مرسوم، بر جزئیات روزمره زندگی تاکید می‌کرد، چرا که رفتار آدمی و سرنوشتش را در چارچوب جبر تحمیل شده از سوی وراثت و محیط به رسمیت می‌شناخت.