فاجعه

کتاب فاجعه ، هفت نمایش‌نامه‌ی کوتاه از ساموئل بکت به نام‌های زیر است:

۱) چرک نویس برای نمایش ۱
۲) چرک نویس برای نمایش ۲
۳) صدای پا
۴) بداهه‌سرایی اوهایو
۵) لالایی
۶) چی کجا
۷) فاجعه

در مقدمه‌ی این کتاب چنین آمده است:

” ساموئل بکت با در انتظار گودو (۲) منادی انتظار مدام بشر شد و شخصیت‌های زوجی او در این نمایش‌نامه، به الگویی، در اکثر نمایش‌نامه‌های بعدی او تبدیل شدند. شخصیت‌هایی که در برزخ زندگی خویش انتظار می‌کشند.

شخصیت‌های آثار بکت (به‌خصوص آثار نمایشی) که در واقع کاریکاتورهایی از انسان مدرن هستند، هرگز نمی‌توانند تصمیمی مفید یا حتی قانع‌کننده اتخاز کنند، و یا دست به عملی سودمند و منطقی بزنند. آنان حتی نمی‌توانند آرزوهای مأیوسانه‌ی خود را با یک‌دیگر در میان بگذارند و اگر هم این کار را بکنند، تفاوت‌ها و تمایزهای بین‌شان آن‌قدر زیاد است که از این موضوع حاصلی عایدشان نمی‌شود.

با توجه به ویژگی‌های مشترکی که در آخرین آثار بکت وجود دارد، یعنی فقدان طرح منسجمی که داستان را بازگو نماید و حضور شخصیت‌هایی که هویت آن‌ّا به درستی آشکار نیست، می‌توان به این نتیجه رسید که عناصر اصلی و مهم کار او در این آثار، استفاده از بیان، نور و صدا است. زبان طبق روال همیشگی بکت بیش از هر چیز ابهام و تناقض را موجب می‌شود تا ایجاد ارتباط و معنایی مشخص و قابل درک را. گفتار شخصیت‌ها شکلی ابهام‌آمیز، گنگ و در بسیاری موارد ظاهرا بی‌معنی اما در عین حال شاعرانه دارد. انسان جز از راه زبان قادر به بیان اندیشه و تفکر نیست، اما برای آدم‌های بکت گویی زبان به کلی مفهوم خود را از دست داده است. عوامل دیگری که بکت از آن‌ها استفاده می‌کند، نظیر نور یا مکث‌ها و سکوت‌هایی که بین گفتار شخصیت‌ها وجود دارد، تمهیداتی نمایشی هستند برای نشان دادن ریتم یک‌نواخت و تکراری و بی‌حاصل. تاریک و روشن شدن‌های مکرر صحنه، صداهایی که مرتب در طول نمایش به گوش می‌رسند و ریتمی یک‌نواخت را تداعی می‌کند و شکل استفاده‌ی بکت از زبان و البته ایجاز در همه‌ حال باعث می‌شود تا همه‌ی این عوامل در نهایت، جهت ترسیم فضای مورد نظر او که سرشار از تناقض، گنگی و ابهام و هم‌چنین نمایان‌گ تسلسلی بی‌پایان است، به‌کار می‌رود. به‌جز تسجیع کلام که بکت آگاهانه و عامرانه در آن می‌کوشد در انتخاب و کاربرد اسامی نیز می‌توان بازی با کلمات در جهت ایجاد ایهام را مشاهده کرد.

در نمایش‌نامه‌های کوتاه بکت، زبان شاعرانه‌ی او و فضای تیره و خواب‌گونه‌ی این آثار به‌نحوی است که می‌توان هر یک از آن‌ها را هم‌چون شعری نمایشی تلقی کرد. “

پی‌نوشت:

۱) نمایش‌‌نامه در انتظار گودو (Waiting for Godot) یکی از نمایش‌نامه‌های نوشته شده توسط ساموئل بکت است. این کتاب یکی از آثار مشهور ادبی جهان است و در ژانر نراژدی-کمدی نگاشته شده و از جمله تئاترهای ابسورد به شمار می‌آید.